Svake godine praznični duh oživi pitanje: zašto pravoslavne zemlje ne proslavljaju Božić istog dana? Grčka, jedna od prvih hrišćanskih zemalja na Balkanu, slavi Božić 25. decembra, iako je pravoslavna država. Da li znate zašto?

Kako se računalo vreme u ranohrišćanskom periodu?

Pre reforme kalendara, Rimljani su koristili rimski lunarno-solarni kalendar koji se razvijao još od kraljevskog perioda Rima (pre 1. veka p.n.e.).

  • Imao je 10 ili 12 meseci, ali godina nije bila precizno usklađena sa solarnom godinom.
  • Prestupne godine su se dodavale nepravilno, često po političkoj odluci (pontifeks maksimus bi mogao da “dodaje” mesece).
  • Rezultat: kalendarski meseci i godišnja doba su se često pomerala i nisu pratila stvarne solarne cikluse.

Prvi matematički zasnovan kalendar uveo je Julije Cezar 45. p.n.e.

  • Godina je imala 365 dana.
  • Svaka četvrta godina je bila prestupna, sa 366 dana.
  • Kalendar je uobličen prema sunčevom kretanju.

Sistem je zažveo u carstvu ali je imao i grešku: julijanska godina (365,25 dana) bila je ipak duža od astronomskog ciklusa, što je kroz vekove dovodilo do postepenog pomeranja datuma.

Razvoj ranohrišćanskih praznika

U prvim vekovima hrišćanstva, rođenje Hrista nije imalo centralnu liturgijsku ulogu i nije imalo jedinstven datum. Različite zajednice su razvijale sopstvene prakse: neke su slavile rođenje, dok je u mnogim istočnim sredinama Epifanija (6. januar) bila glavni praznik, jer je obuhvatala Hristovo krštenje, manifestaciju i objavu Svetog Trojstva.

Situacija se menja kada car Konstantin 313. godine izdaje Edikt iz Milana, priznajući hrišćanstvo kao zvaničnu religiju. Time su stvoreni uslovi za standardizaciju praznika i veću vidljivost hrišćanskih svetkovina.

  • Papa Julie se navodi kao poglavar koji je 350. godine ozvaničio 25. decembar kao dan Božića (nije potvrđeno u istorijskim krugovima).
  • Prvi dokaz da je 25. decembar obeležavan kao dan rođenja Hrista potiče iz rimske liste iz 336. godine.
  • U zapadnim crkvama taj datum ubrzo postaje standard.
  • Taj datum je simbolički povezan sa zimskom ravnodnevnicom - svetlo koje se vraća u svet odražava Hristovu ulogu kao “svetlosti sveta”.

Grčkim hrišćanima je mnogo važnije bilo Bogojavljanje – Epifanija, 6. januara, koje je obeležavalo Hristovo krštenje i otkrivanje Svetog Trojstva. Zašto? Krštenje se smatralo ključnim trenutkom u Hristovom životu, trenutkom kada je Bog zaista manifestovao sebe svetu, pa je ono imalo veći religijski značaj od samog datuma rođenja. Još danas ovaj praznik u Grčkoj nosi naziv η Ημέρα των Φώτων – Dan Svetlosti, simbolično povezujući Hrista sa svetlom i prosvetljenjem.

Tokom vremena, i grčki hrišćani su počeli prihvatati i praznovati Božić, pored Epifanije. Poneke zajednice su rođenje Isusa slavile istog dana kada i Epifaniju, dok su druge oba praznika odvajale. Od 9. veka postoje jasni dokazi da se Božić sve češće obeležava 25. decembra i na prostoru Istočnog Rimskog Carstva - Vizantije.

Gregorijanski kalendar koji i danas svi koristimo

1582. godine, papa Grgur XIII sproveo je reformu postojećeg julijanskog kalendara i uveo gregorijanski kalendar, koji je preciznije pratio solarni ciklus.
Gregorijanski kalendar je korišćen od tada i u svetovnom životu širom zapadne hemisfere i koristi se i danas na celoj planeti.

Međutim, mnoge pravoslavne crkve nastavile su da koriste julijanski kalendar za liturgijski ciklus. Zbog razlike između julijanske (365,25 dana) i stvarne solarne godine (365,2422 dana), julijanski kalendar se tokom vremena „udaljio“ od gregorijanskog.

  • Razlika između ta dva kalendara danas iznosi 13 dana (od 20. veka).
  • 2100. razlika će biti 14 dana.

Božić je u hrišćanstvu tradicionalno vezan za 25. decembar, ali zbog razlike u kalendarima, u pravoslavnim zajednicama se slavi 7. januara, 13 dana kasnije.

Prelazak Grčke na Milankovićev revidirani julijanski kalendar

Prelazak na proslavu Božića 25. decembra u Grčkoj bio je dug proces koji je započeo u 19. veku, kada je počelo razmatranje kalendarske reforme. Zvaničan prelazak desio se tek 1924. godine, kada je Sabor odlučio da se primeni Milankovićev revidirani julijanski kalendar, poznat i kao novi julijanski kalendar.

Sabor je sazvan na inicijativu vaseljenskog patrijarha Meletija Metaksakisa. Pošto nisu prisustvovali svi predstavnici pravoslavnih crkava, ovaj Sabor se ne može nazivati Vaseljenskim ili Svepravoslavnim.

Najznačajnija karakteristika revidiranog julijanskog kalendara jeste što se poklapa sa gregorijanskim kalendarom sve do 2800. godine, kada će se pojaviti prve vidljive razlike.

Milankovićev kalendar zadržava osnovnu strukturu starog julijanskog kalendara, ali uvodi precizniji sistem prestupnih godina, čineći ga znatno tačnijim na duže vremenske periode. Prema ovom pravilu, prosečna dužina godine iznosi 365,242222 dana, što je gotovo identično dužini tropske godine.
Kalendar je prihvaćen u crkvama:

  • Carigrada
  • Aleksandrije
  • Antiohije
  • Grčke
  • Kipra
  • Rumunije
  • Poljske
  • Bugarske (1963. godine)

Nisu prihvatili (“Starokalendari”):

  • Jerusalim
  • Rusija
  • Srbija
  • Ukrajina
  • Gruzija

Od tada, Grčka pravoslavna crkva, već skoro ceo vek, slavi Božić 25. decembra.

Uprkos matematičkoj vrednosti kalendara, samo usaglašavanje i prihvatanje ovog kalendara izazivalo je i izaziva i dalje debate i rasprave unutar pravoslavne crkvene zajednice, uključujući podelu na “Starokalendarce” i “Novokalendarce”.

O kalendarima:

Julijanski kalendar

  • Uveo Julije Cezar 46. godine p.n.e.
  • Koristi ga Srpska pravoslavna crkva i neke druge hrišćanske zajednice i danas.
  • Božić po ovom kalendaru: 7. januar.

Gregorijanski kalendar

  • Reforma pape Grgura XIII, 1582. godine.
  • Nastao zbog nepreciznosti julijanskog kalendara.
  • Odmah prihvaćen u katoličkim zemljama, kasnije i u protestantskim.
  • Danas je dominantan u svetu.

Milankovićev kalendar (Novi julijanski kalendar)

  • Reforma i usavršavanje julijanskog kalendara od Milutina Milankovića.
  • Najprecizniji kalendar zasnovan na naučnom metodu i astronomskim ciklusima.
  • Koristi se u nekim pravoslavnim crkvama, poklapa se sa gregorijanskim do 2800. godine.

Božićni običaji u Grčkoj

Božić u Grčkoj je proslava porodice, vere i tradicije. Evo nekih zanimljivih običaja:

  • Hristopsomo (Hristov hleb): Tradicionalni hleb ukrašen krstom, priprema se uoči Božića.
  • Dekoracija brodića: Umesto jelki, na obali se često kite drveni brodići, simbol pomorske tradicije Grčke.
  • Pesme „kalanda“: Deca idu od kuće do kuće pevajući božićne pesme i donoseći sreću domaćinima.

Ako želite da doživite Grčku u vreme praznika, neka vas inspirišu miris svežeg hleba, topla dobrodošlica i melodije kalande. Uživajte u zimskim čarolijama Atine, Soluna ili ostrva koja su i tokom zime živopisna i puna života.
Nova Godina i Božić u Solunu i Atini
Ranohrišćanske i vizantijske crkve u Solunu - na listi svetske baštine UNESCO

Uvek smo tu da vam pomognemo u istraživanju Grčke! Pratite nas za najnovije informacije, korisne savete i autentična iskustva kako biste proveli nezaboravan odmor u Grčkoj!

U ponudi imamo preko 3 000 smeštaja. Odaberite odgovarajući za vas i vašu porodicu klikom OVDE

+
Internet čim pređete granicu možete imati kupovinom naše Nikana eSIM kartice ovde: https://nikana-esim.com/
Podešavanje je vrlo jednostavno, putem bar koda za nekoliko sekundi ćete imati internet na vašem telefonu za bilo koju državu na svetu.
Detaljno uputstvo, kako proveriti da li vaš telefon podržava eSIM i odgovore na sva pitanja pronađite ovde: Nikana ESIM internet

Pratite nas na društvenim mrežama gde redovno delimo ekskluzivne ponude, popuste i specijalne aranžmane za letovanje u Grčkoj kao i informacije, savete i korisne vesti.
Facebook:Nikana.gr
Instagram: @nikana.gr
Tiktok: nikana.gr
Facebook grupa: Live from Greece
YouTube kanal @NikanaTravel
Pišite nam na e-mail: nikana@nikana.gr
Naš sajt nikana.gr je vodeći izvor informacija o Grčkoj na Balkanu.