Svake godine praznični duh oživi pitanje: zašto pravoslavne zemlje ne proslavljaju Božić istog dana? Grčka, jedna od prvih hrišćanskih zemalja na Balkanu, slavi Božić 25. decembra, iako je pravoslavna država. Da li znate zašto?

Božić u ranohrišćanskom periodu

U ranim danima hrišćanstva, datum Hristovog rođenja nije bio fiksni. U Grčkoj se slavila Epifanija (Teofania) - Bogojavljanje, 6. januara. Epifanija je označavala Božiju manifestaciju u svetu, kada se slavi Hristovo krštenje i otkrivanje Svetog Trojstva. Do danas je u grčkom jeziku ostao još jedan naziv za ovaj praznik - η Ημέρα των Φώτων - Dan Svetlosti.

Najraniji izvor koji navodi 25. decembar kao datum Isusovog rođenja bio je Hipolit Rimski (170–236), napisan početkom 3. veka.

Do 4. veka, u periodu kada su hrišćani bili progonjeni, važni datumi su varirali širom carstva.

Božić u rimskom carstvu i razdvajanje kalendara

Car Konstantin (4. vek) je bio ključna figura u hrišćanskoj istoriji, jer je uveo Hrišćanstvo kao zvaničnu religiju Rimskog carstva (Edikt iz Milana, 313. godine).

Već oko 350. godine, papa Julije I ustanovljava 25. decembar kao praznik rođenja Hristovog. Ovaj datum je povezan sa zimskom ravnodnevnicom. Hrišćanska crkva je simbolički preuzela taj datum kako bi proslavila rođenje Hristovo, koji se doživljava kao “svetlost sveta”. Ova odluka je delom imala za cilj i potiskivanje paganskih običaja.

U istočnim delovima rimskog carstva, hrišćani su nastavili da slave Hristovo rođenje zajedno s praznikom Bogojavljenja 7. januara sve do 20 veka ali ima primera kroz istoriju, počevši još od 9. veka, da se slavio i odvojeno od Epifanije, 25. decembra.

1582. godine, dolazi do reforme postojećeg Julijanskog kalendara i ustanovljavanje takozvanog Gregorijanskog kalendara (po papi Grguru).
Gregorijanski kalendar je korišćen i u svetovnom životu širom zapadne hemisfere.
Međutim, crkve koje su ostale vezane za julijanski kalendar nastavile su svoje praznike prema starijem računanju vremena, što je danas vidljivo u razlici između gregorijanskog i julijanskog kalendara od 13 dana.

Savremeno doba i prihvatanje Milankovićevog kalendara u pravoslavnim crkvama

Prelazak na proslavu Božića 25. decembra u Grčkoj bio je dug proces koji je započeo u 19. veku, kada je počelo razmatranje kalendarske reforme, ali se zvaničan prelazak na 25. decembar desio tek 1924. godine. Taj datum je bio prihvaćen na Svepravoslavnom saboru koji je tada odlučio da se primeni Milankovićev revidirani julijanski kalendar, poznat i kao novi julijanski kalendar.

Pre toga, sve pravoslavne crkve su koristile stari, izvorni julijanski kalendar, zbog čega su slavile Epifaniju, uključujući i Božić 6. i 7. januara.

Za razliku od Gregorijanskog kalendara (usvojen 1582. godine), Milankovićev revidirani julijanski kalendar zadržava osnovnu strukturu julijanskog kalendara, uz malo prilagođavanje dužine godine i mnogo je tačniji gledajući duži vremenski period u budućnosti.

Nakon što je Milankovićev kalendar postao prihvaćen na Svepravoslavnom saboru 1924. godine, Grčka pravoslavna crkva je počela da koristi ovaj kalendar, koji se danas donekle poklapa sa Gregorijanskim (u smislu datuma), ali će se u ovom stoleću pojaviti razlike koje će biti uočljivije.

O kalendarima:

Julijanski kalendar

Uveo ga je Julije Cezar 46. godine pre nove ere. Srpska pravoslavna crkva, zajedno sa nekim drugim hrišćanskim zajednicama, i danas koristi ovaj kalendar. Po njemu, Božić se slavi 7. januara.

Gregorijanski kalendar

Papa Grgur XIII je 1582. godine sproveo kalendarsku reformu zbog nepreciznosti julijanskog kalendara. Novi kalendar su odmah prihvatile katoličke zemlje, a kasnije i protestantske. Gregorijanski kalendar je danas dominantan u svetu.

Milankovićev kalendar tzv. Novi julijanski kalendar

Srpski naučnik Milutin Milanković je izrvšio reformu i usavršavanje julijanskog kalendara i postavio, za sada najtačniji kalendar koji čovečanstvo ima, zasnovan na naučnom metodu i usklađen sa astronomskim ciklusima.

Grčka pravoslavna crkva, kao i rumunska i bugarska, koristi revidirani julijanski kalendar, koji je 1923. godine osmislio srpski naučnik Milutin Milanković. Ovaj kalendar se trenutno poklapa sa gregorijanskim, ali će se kroz nekoliko vekova pojaviti mala razlika.
Milankovićev kalendar je prihvaćen na Svepravoslavnom saboru 1924. godine u Carigradu, ali u Srbiji nikada nije ušao u praksu. Grčka ga je usvojila, pa već skoro ceo vek slavi Božić 25. decembra.

Božićni običaji u Grčkoj

Božić u Grčkoj je proslava porodice, vere i tradicije. Evo nekih zanimljivih običaja:

  • Hristopsomo (Hristov hleb): Tradicionalni hleb ukrašen krstom, priprema se uoči Božića.
  • Dekoracija brodića: Umesto jelki, na obali se često kite drveni brodići, simbol pomorske tradicije Grčke.
  • Pesme „kalanda“: Deca idu od kuće do kuće pevajući božićne pesme i donoseći sreću domaćinima.

Ako želite da doživite Grčku u vreme praznika, neka vas inspirišu miris svežeg hleba, topla dobrodošlica i melodije kalande. Uživajte u zimskim čarolijama Atine, Soluna ili ostrva koja su i tokom zime živopisna i puna života.

Uvek smo tu da vam pomognemo u istraživanju Grčke! Pratite nas za najnovije informacije, korisne savete i autentična iskustva kako biste proveli nezaboravan odmor u Grčkoj!

U ponudi imamo preko 3 000 smeštaja. Odaberite odgovarajući za vas i vašu porodicu klikom OVDE.

Pratite nas na društvenim mrežama gde redovno delimo ekskluzivne ponude, popuste i specijalne aranžmane za letovanje u Grčkoj kao i informacije, savete i korisne vesti.
Facebook:Nikana.gr
Instagram: @nikana.gr
Tiktok: nikana.gr
Facebook grupa: Live from Greece
YouTube kanal @NikanaTravel
Pišite nam na e-mail: nikana@nikana.gr
Naš sajt nikana.gr je vodeći izvor informacija o Grčkoj na Balkanu.