Srpsko vojničko groblje na Zejtinliku se nalazi u Solunu. U sklopu groblja, smešteni su grobovi srpskih, francuskih, italijanskih, engleskih i ruskih vojnika poginulih u borbama i proboju Solunskog fronta.

Kako stići do srpskog vojničkog groblja - Zejtinlika?

Iz centra Soluna vozite do kraja ulice Egnatia (glavna ulica u Solunu), odnosno trga Vardaris, pa skrenite desno i vozite još oko 1km do groblja koje se nalazi u ulici Lagkada sa leve strane. Prekoputa groblja je zgrada broj 164, pa možete u gps uređaj uneti adresu Lagkada 164. U okviru Francuskog groblja postoji mesto za parkiranje, ali samo ako dolazite iz suprotnog pravca ulicom Lagkada (ne iz centra već sa Tasosa ili Halkidikija). Ako dolazite iz centra, onda baš i nije lako pronaći parking, ali je najbolje da produžite još malo pravo i zađete u neku od sporednih uličica kako biste potražili mesto.

Iz centra Soluna možete i taksijem doći do Zejtinlika, a cena vožnje je izmedu 3-5€ u jednom smeru. Taksisti obično ne znaju za ime Zejtinlik, pa je najbolje da kao adresu navedete pomenutu ulicu Lagkada 164.

Od centra Soluna do groblja možete doći i pešice ako ste u dobroj kondiciji za 30-45 minuta.

Ako planirate da idete u Solun i dobro bi vam došlo više informacija o ovom gradu, preporuke za mesta koja vredi posetiti, gde je dobra hrana, parking, kako se najbolje kretati po gradu pogledajte naš Vodič za Solun.

Šta treba znati o srpskom vojničkom groblju - Zejtinliku?

Groblje je podignuto na mestu na kojem se tokom 1916. godine nalazila poljska bolnica srpske vojske.

Zejtinlik je dobio ime po turskoj reči zejtin, jer se na tom prostoru u doba Osmanske imperije nalazila pijaca za prodaju ulja (zejtina). Po završetku rata odlučeno je da se svi poginuli vojnici sahrane na zajedničkom groblju, a kao mesto za to odabran je Zejtinlik koji je u to vreme bio gola ledina. Danas je Solun dosta veći, pa je groblje u širem centru grada.

Pripreme za izgradnju groblja počele su 1926. godine, a na čelo poduhvata postavljen je Savo Mihailović koji je imao zadatak da sa grupom saboraca prikupi posmrtne ostatke izginulih ratnika raštrkanih na širokom prostoru na kojem su vođene borbe.

Oni su obišli oko 250 groblja, ekshumirali poginule ratnike i preneli na novo groblje.

Sav materijal za izgradnju groblja donet je iz Srbije, a Grčka je besplatno ustupila zemljište od oko 7000m2, a sav materijal oslobodila carina i poreza.

Oko srpskog groblja posađene su sadnice čempresa donete iz Hilandara kako bi odavale večnu stražu palim borcima za slobodu. Čempresi danas ostavljaju veoma jak utisak na posetioce.

Nakon izgradnje, groblje je postalo stecište preživelih ratnika kao i porodica poginulih. Tokom niza godina u sklopu groblja je nastao svojevrstan muzej predmeta, knjiga i relikvija koje su posetioci donosili.

Tokom drugog svetskog rata čuvar Ðuro Mihailović, sin gore pomenutog Save, uspeo je da sačuva groblje od nacističke pljačke zakopavši vredne knjige i relikvije.

Od glavnog ulaza u groblje, široka staza vodi do kosturnice iznad koje je podignuta kapela čiji je ulaz sa druge strane. Unutrašnjost kapele ukrašena je natipisima svih jedinica i glavnih bojišta.

Ispod platoa na kojem je smeštena kapela se nalazi kripta. Od ulaza, stepenicama se spušta u centralnu prostoriju iz koje se račvaju bočni hodnici u čijim se zidovima nalaze mermerne ploče poginulih koji su tu sahranjeni. Grobni mir kripte tek s vremena na vreme remete zvuci pesme Tamo daleko, koja, po rečima Vojina Ðordevića: “Nigde prikladnije nije našla svoje mesto ova naša izgnanička pesma tuge i čežnje, kao ovde u kosturnici na Zejtinliku”.

Do svoje smrti, 2023. godine čuvar, domaćin i vodič kroz sprsko vojničko groblje je Ðorde Mihailovic, Ðurin sin, a Savin unuk. Živeo je sa suprugom u čuvarskoj kućici u sklopu kompleksa. O njemu je 2013. godine snimljen dokumentarni film “Poslednji čuvar”, a 2014. je odlikovan ordenom srpske zastave drugog stepena.

Srpsko groblje predstavlja centralni deo kompleksa na Zejtinliku. U kosturnici je sahranjeno 5580 srpkih ratnika stradalih na Solunskom frontu. Oko mauzoleja se nalazi 10 parcela u kojima je sahranjeno još 1440 srpskih ratnika, a tu su i dve zajedničke grobnice na kojima je sahranjeno 78 srpskih nepoznatih ratnika sa Solunskog fronta i 217 nepoznatih srpskih ratnika prenetih iz Carigrada.

U sklopu srpskog groblja se nalazi i takozvano “Partizansko groblje” gde je sahranjeno 126 partizana koji su stradali u nacističkim logorima u Solunu za vreme Drugog svetskog rata.

Interesantno je da nad engleskim grobljem dominira spomenik bez krsta, karakterističan za engleska groblja. Jedini krst nalazi se na nadgrobnom spomeniku Katherine Harley koji su podigli srpski oficiri u znak zahvalnosti za sve što je tokom rata uradila za srpski narod. Bila je šef jedne od engleskih sanitetskih misija, a poginula je pružajuci pomoć tokom bombardovanja.

Na njenom grobu je zapisano: “Katherine Marry Harley, rođena 3. maja 1853. godine umrla u Bitolju 7. marta 1917. godine. Žrtvi svetskog rata, plemenitoj Engleskinji, velikoj dobrotvorki srpskog naroda.

“Velika ženo,
Na tvome grobu umesto cveća
Srpska zahvalnost večno će cvati.
Za tvoja dela i tvoje ime
Pokolenja će daleka znati.”

Rusko groblje je uređeno u okviru srpskog partizanskog groblja i tu je sahranjeno 493 vojnika, pripadnika ruskog dobrovoljačkog odreda koji se borio na Solunskom frontu.

Ako ste u poseti Grčkoj, bilo kom njenom delu, obavezno posetite i Srpsko vojničko groblje u Solunu. Najbolje vreme za posetu je do podneva. Mnogi pamte deda Ðorđa i njegova objašnjenja o groblju i grobovima, ali najviše njegovo recitovanje čuvenih stihova Vojislava Ilića mlađeg uklesane na kapeli groblja:

“Neznani tuđinče, kad slučajno mineš
Pored ovog svetog zajedničkog groba
Znaj, ovde su našli večno utočište
Najveći junaci današnjega doba.”