Planirate putovanje u Solun? Posetite crkvu Svetog Dimitrija, važnu duhovnu i istorijsku znamenitost. Upoznajte se sa životom ovog svetitelja i zaštitnika grada, čije relikvije čuvaju vekovnu tradiciju vere.

U ovom tekstu saznaćete sve što treba da znate o crkvi Svetog Dimitrija u Solunu, njenoj bogatoj istoriji, arhitekturi, kao svojevrsni detaljan vodič koji će vam pružiti sve potrebne informacije za sadržajnu i inspirativnu posetu.

Crkva Svetog Dimitrija je i najveća crkva u gradu i uvršćena je na listu UNESCO svetske baštine. Nalazi se na pretpostavljenom mestu njegovog mučeništva oko 306. godine i od tada predstavlja duhovno središte Soluna i šire regije.

Kao što i sami znate, veliki broj Grka nosi njegovo ime a Dan Svetog Dimitrija se slavi 26. oktobra kada je i zvaničan praznik Grada Soluna i imendan svih koji nose njegovo ime.

Istorija Crkve Svetog Dimitrija

Crkva Svetog Dimitrija ima duboku istoriju koja seže u 4. vek i povezana je direktno sa Svetim Dimitrijem. Prema predanju, sagrađena je na mestu gde je Sveti Dimitrije mučen zbog svoje vere.

Prva crkva, izgrađena kao mala kapela, podignuta je u vreme cara Konstantina u 4. veku.
Tokom 7. veka doživela je značajnu obnovu, uključujući i izgradnju katakombi, koje i danas privlače hodočasnike i turiste.

Tokom vekova, crkva je pretrpela mnoge promene.

  • Prva crkva bila je mala kapela, sagrađena ubrzo posle 313. godine nove ere na ruševinama rimskog kupatila a na mestu gde je, po predanju Sveti Dimitrije pogubljen.
  • U 5. veku nove ere, eparh Leontije je na istom mestu osnovao veliku trobrodnu baziliku koja je nažalost spaljena 626-634.
  • Ubrzo nakon toga podignuta je petobrodna bazilika.
  • U 12. veku, ojačana je zbog čestih napada, a tokom 14. i 15. veka proširena je u skladu s vizantijskim stilom.
  • Pretvorena je u džamiju 1493. godine, 1912. je vraćena za hrišćansko bogosluženje.
  • Ponovo je uništena u velikom požaru 1917. godine.
  • Obnovljena je i ponovo počela da funkcioniše 1949. godine. Obnovljena je ubrzo nakon požara u skladu sa originalnim arhitektonskim planovima, crkva je sačuvala neka obeležja koja su od neprocenjivog istorijskog i umetničkog značaja: vizantijski mozaici iz 7. veka koji ukrašavaju stubove sa obe strane ulaza u apsidu izuzetno su delikatni i rafinirani.

Od 4. veka do danas Crkva svetog Dimitrija je simbol vere i kulture ovog grada.

Arhitektura i umetnost Crkve Svetog Dimitrija

Crkva Svetog Dimitrija je poznata po svojoj impozantnoj arhitekturi, koja predstavlja kombinaciju vizantijskog i post-vizantijskog stila.
Njena unutrašnjost je bogato ukrašena freskama i mozaicima iz 7. veka, koji prikazuju Hrista i svetitelje. Posebno su upečatljivi mozaici u apsidi, kao i centralna dvorana s kupolom, koja dominira prostorom.
Unutrašnjost crkve krasi i ikonostas, važan deo vizantijske umetnosti, a fasada je ukrašena brojnim prelepim mozaicima, koji svedoče o dugoj tradiciji crkvene umetnosti u Solunu.

Ko je bio Sveti Dimitrije: Život i mučeništvo

Sveti Dimitrije je rođen u Solunu, Grčka, 270. godine n.e. Poticao je iz ugledne i bogate porodice, a njegova atletska građa i herojski duh doveli su ga do toga da postane visoki oficir u rimskoj vojsci već kao veoma mlad.

Njegova slika na vizantijskim ikonama često ga prikazuje u vojnoj odori, bilo da stoji ili jaše konja, simbolizujući njegovu vojnu čast.
Ipak, Sveti Dimitrije je bio veliki hrišćanin i sebe smatrao vojnikom Hrista pre nego vojnikom Rimskog Carstva. Većinu svog vremena posvećivao je duhovnoj misiji, delujući kao pobožni misionar. U tajnosti je propovedao jevanđelje, obraćajući pagane u hrišćansku veru i šireći poruku ljubavi i nade.

Kao vojnik Rimskog Carstva on je predstavljao veliku pretnju i na jednom od tajnih sastanaka je uhvaćen i doveden pred cara Maksimijana. Sveti Dimitrije je hrabro proklamovao svoju veru, izjavivši: „…samo u Hrista verujem.“ Ova hrabra izjava izazvala je bes cara, koji je naredio da Sveti Dimitrije bude zatvoren i podvrgnut najokrutnijim mučenjima.
Ni tada, iako je bio zatvoren, Sveti Dimitrije nije prestao da propoveda jevanđelje onima koji su dolazili da ga vide.
Car je, u to vreme, odlučio da se gladijatorske igre koriste kao dvoboj između hrišćanstva i paganstva, i izazivao je svakog hrišćanina da se bori protiv paganskog, atletskog diva, Leona.
Među njima je bio Dimitrisov sledbenik, Nestor, čovek malog rasta, koji je došao da zatraži blagoslov svog voljenog učitelja kako bi se borio na predstojećim gladijatorskim igrama.
Sa blagoslovom Svetog Dimitrija, Nestor se suočio s Leonom i uspeo da ga pobedi.
Besan zbog gubitka svog omiljenog gladijatora, car je naredio da Nestor bude pogubljen na licu mesta. Svestan da je Sveti Dimitrije inspirativna snaga iza Nestora i drugih sledbenika Hrista, car je doneo odluku o pogubljenju.
Dimitrije je pogubljen probijanjem kopljem 26. oktobra 306. godine.

Telo svog učitelja hrišćani su sahranili na mestu njegovog pogubljenja. Njegov grob isijavao je prelep miris, zbog čega su ga ljudi nazvali Mirotočivi (Mirovlitis) što je dokaz njegove svetosti.

Prema istoričaru Ksenofontu, Sveti Dimitrije je postao “duhovni oslonac” hrišćanske zajednice u Solunu, pružajući im nadu i snagu u teškim vremenima. Njegova mučenička smrt i kasnija kanonizacija dodatno su ojačali njegovu ulogu kao zaštitnika grada.

“Mučenici su najsvetiji među ljudima, jer su oni, u ime Hrista, pretrpeli razne patnje i boli, ostavljajući nasleđe vere i hrabrosti, kao svetionik svima onima koji teže istini.” — Sveti Grigorije Nisi, Apologia i O mučenicima (oko 335–394. n.e.).

Katakombe Svetog Dimitrija

Katakombe ispod crkve Svetog Dimitrija su jedno od najzanimljivijih mesta za posetioce.
Ove podzemne prostorije korišćene su za sahranu ranih hrišćana i mesto su gde su, prema predanju, pohranjene relikvije Svetog Dimitrija.
Katakombe su prekrivene drevnim freskama i natpisima, koji pružaju uvid u rano hrišćanstvo i posetioci mogu istražiti ove podzemne prolaze, otkrivajući bogatstvo ranohrišćanske simbolike.

Izvor sa svetom vodom, koji se smatra čudotvornim, takođe se nalazi unutar katakombi i privlači mnoge hodočasnike.

Sveti Dimitrije – zaštitnik Soluna

Sveti Dimitrije je ne samo zaštitnik Soluna, već i simbol vere, nade i opstajanja kroz vekove.
Prema rečima istoričara Ksenofonta, Sveti Dimitrije je postao “duhovni oslonac” hrišćanske zajednice, pružajući im nadu u teškim vremenima. Njegova mučenička smrt i kasnija kanonizacija učinili su ga važnom figurom u pravoslavlju.

Tokom vekova, Solun je mnogo puta bio napadan a Grci, Solunjani veruju da je upravo njegova intervencija spasla grad tokom mnogih napada slovenskih naroda, Bugara, Arapa, Saracena i drugih. Čak se i oslobođenje Soluna tokom balkanskih ratova 1912. poklapa sa praznikom Svetog Dimitrija 26. oktobra.

Mnogi autori iz najranijeg perioda su pisali o Svetom Dimitriju i njegovoj crkvi u Solunu a navešćemo neke od njih:

  • Simeon Metafrast (10. vek n.e.)
    Simeon Metafrast je bio poznat po hagiografijama svetitelja, a njegov rad uključuje priče o Svetom Dimitriju.
  • Teofan Ispovednik (758–817 n.e.)
    Teofan je bio hroničar i monah koji je zabeležio brojne živote svetitelja, uključujući Svetog Dimitrija.
  • Jan Kinam (12. vek n.e.)
    Kinam je bio bizantijski hroničar koji je pisao o važnosti crkve Svetog Dimitrija u Solunu.
  • Eustratije Solunski (7. vek n.e.)
    Eustratije je bio solunski hagiograf koji je opisivao život i uticaj Svetog Dimitrija na grad.

Ovi autori pružaju uvid u ranohrišćansku i vizantijsku perspektivu o Svetom Dimitriju i njegovom značaju za Solun.

Proslava Dana Soluna - 26. oktobra

U davna vremena, Sveti Dimitrije Mirotočivi je obeležavan proslavama koje su trajale mesecima. Ove proslave su bile propraćene mnogim događajima kao što je čuvena pijaca „*Demetrija*“. Trgovci i poslovni ljudi iz Evrope, Egipta, Arabije i Libije dolazili su u Solun tada da trguju. Svečanostima su prisustvovali i filozofi, učeni ljudi tog vremena i umetnici.
Taj običaj se održao do danas pa je Solun i danas domaćin najveće međunarodne trgovinske izložbe u Grčkoj svake godine.

Crkva Svetog Dimitrija je i danas mesto velikih duhovnih okupljanja. Svake godine, 26. oktobra, obeležava se praznik Svetog Dimitrija, kada se organizuju velike liturgije i procesije, okupljajući vernike iz svih krajeva sveta. Vernici dolaze ne samo da bi se pomolili, već i da bi osetili duhovnu snagu ovog svetitelja.

Ceo Solun slavi Dan Svetog Dimitrija i tada je neradni dan.
O neradnim danima u Grčkoj pogledajte ovde.

Kako doći do Crkve Svetog Dimitrija?

Crvka se nalazi na adresi: 83, Agiou Dimitriou i ako dolazite kolima ovo su koordinate: 40.63886141594675, 22.948485750159897

Ako ste u centru grada i želite da prošetate, do nje vam je potrebno 15-20 minuta lagane šetnje (uzbrdo). A evo kako možete doći do nje.
Krenite od Aristotelovog trga prema severu, od mora naviše. Prođite ulicu Mitropoleo (na vrhu trga kod okretnice autobusa) i nastavite uz ulicu. Nakon toga, pređite ulicu Tsimiski, pa zatim i Egnatiu. Ubrzo ćete naići na park sa spomenikom Elefteriosu Vanizelisu. Nastavite dalje i doći ćete do velikog arheološkog nalazišta Rimski Forum. Kada zaobiđete Rimski Forum, skrenite desno na ulicu Agiou Dimitriou. Crkva Svetog Dimitrija biće sa vaše desne strane u ulici Agiou Dimitriou, broj 83.
Lokacija na mapi

Pored crkve Svetog Dimitrija, pogledajte šta još možete obići u Solunu tokom vaše posete ovom gradu:
Solun - kompletan turistički vodič
Solun - šta videti
Zejtinlik - srpsko vojničko groblje
Solun je čuven i po dobroj hrani. U tekstovima o najboljim restoranima i tavernama kao i najboljim poslastičarnicama i kolačima saznaćete gde je koja hrana najbolja, iz našeg iskustva i po preporuci Solunjana, a dobro je znati i gde je provereno najbolji giros i ostala brza hrana u Solunu.

Zaključak

Crkva i katakombe Svetog Dimitrija predstavljaju neizostavnu destinaciju za sve koji posete Solun. Ova duhovna i istorijska znamenitost odiše vekovima tradicije i vere, a njen značaj je neprocenjiv za kulturu i identitet ovog grada. Ako tražite mesto koje spaja duhovnost, istoriju i umetnost, crkva Svetog Dimitrija je prava destinacija za vas.

Pišite nam o vašim utiscima iz Soluna i šta je na vas ostavilo najveći utisak.